Sum foreldur hava vit eina serliga ábyrgd, tí tað eru vit, sum gera av, hvussu – og hvussu ofta – børnini nýta skíggjan. Tað er okkara ábyrgd at vera greið – og eisini at siga nei, tá ið tað er neyðugt.

Á sama hátt sum vit hava eina meining um, hvussu nógv sukur børnini fáa, eiga vit eisini at hava eina meining um skíggjanýtslu, tí fylgjurnar av ovurnýtslu eru nógv álvarsamari hjá børnum og ungum enn hjá vaksnum. Sí tekstin um “TikTok-heilar”.

Børn gera, sum foreldrini gera; ikki, sum tey siga
Tað er týdningarmikið, at vit foreldur eru góðar fyrimyndir. Vit eiga at vísa børnunum, at tað eisini er stuttligt at gera ymiskt uttan skíggja. Børn læra best við at síggja, hvat ið foreldrini gera. <read-more>

Tá ið børn spæla, læra tey at samstarva og at skilja onnur børn. Tí er tað so neyðugt, at børn spæla fysiskt við onnur børn meginpartin av tíðini – eisini tá ið tey verða eldri. Foreldur hava ábyrgd av, at javnvág er í, hvussu leingi børnini nýta skýggjan – og at skíggin verður nýttur á ein sunnan og skynsaman hátt.

Foreldur eiga eisini at tosa við síni børn um, hvat ið tey gera á netinum, og at hjálpa teimum at ferðast á netinum á ein tryggan hátt. Lesið meira um ung og trygd á netinum
her.

Les um fleiri skíggjaráð til børn her.

<read-more>

Tey flestu hava upplivað, at tað er vorðið torført at hugsavna seg um ein heilan film, at lesa eina bók ella at lurta eftir læraranum í ein heilan tíma. Orsøkin er, vit eru vorðin von við at verða áhaldandi undirhildin og órógvað av telefonini.

Tekin, ið minna um viðføtt ADHD
Ov nógv tíð framman fyri skígganum kann fáa heilan at bera seg at á ein hátt, ið minnir um viðføtt ADHD. Vit verða ov lættliga órógvað, duga illa at leggja ætlanir, vit gerast friðleys og bráðlynt (impulsiv). Heilin er vorðin vanur við at fáa eina rúgvu av áhaldandi kunning frá skíggjunum. Tað broytir, hvussu vit eru, og hvussu heilin virkar.

Tíbetur er skaðin av skíggjaovurnýtslu ikki varandi, tí heilin tillagar seg støðugt. Les meira um heilan.

Vit menniskju hava enn sama grundleggjandi tørv á at koma saman, eins og vit høvdu fyri 100 árum síðan.

Uttan menniskjansligt samband gerast vit sjúk og einsom. Tá ið vit koma saman í talgilda heiminum, kenna vit á okkum, at hetta er sosial samvera. Men í veruleikanum fær kroppurin ikki nøktað tørvin, sum hann annars hevur á at koma fysiskt saman við øðrum menniskjum, tí slíkar løtur geva okkum eina kenslu av tryggleika og eydnu.

Børn
Tá ið børn spæla væl saman, kenna tey seg glað og trygg. Teirra kroppur hevur eisini fysiskan tørv á at vera saman við vinum og familju, so at tey kunnu læra at tosa og spæla saman uttan skíggjar. Soleiðis læra tey eitt nú empati, og hvussu mann er sum ein góður vinur, og hvussu mann loysir ósemjur.

Fyri børn snýr góð heilsa seg ikki bert um mat og rørslu. Tað snýr seg eisini um nærveru, svøvn, sjálvsvirði og sosial sambond, og hetta verður alt ávirkað av, hvussu – og hvussu nógv – tey nýta skíggjan.

Góð ráð til foreldur:

• Setið fastar rammur fyri nær og hvussu leingi, børnini kunnu nýta skíggjar.
• Havið skíggjafría tíð áðrenn songartíð - helst 1 tíma uttan skíggjar.
• Tosið við barnið um, hvussu tað kennist áðrenn, ímeðan og aftaná, tey nýta skíggjan.
• Verið ein góð fyrimynd. Børn gera ikki, sum vit siga - tey gera tað, sum vit gera.<read-more>

1. Skíggjar eru sniðgivnir til at hugfanga uppmerksemið.
2. Skíggjanýtsla seint á kvøldi útsetur framleiðslu av melatonini, sum er eitt evni í heilanum, ið ger, at vit verða lin. Børn, sum hyggja í skíggjan í songini hava tí ilt við at sovna, tey sova verri, og tey vakna eisini móð – og ofta eisini illa uppløgd ella í ringum lag, og hava tey tí verri við at stýra kenslunum dagin eftir.
3. Tá ið børn eru við skíggjan heldur enn saman við øðrum børnum, missa tey týdningarmiklar royndir í at avlesa andlitsbrá og at skilja sosial tekin og at loysa ósemjur. Ov nógv skíggjatíð kann føra til einsemi, minni empati og verri sjálvsfatan.
   Kelda: Twenge & Campbell, 2018 - Clinical Psychological Science

4. Sosialir miðlar konfrontera børn og ung við órealistiskum idealum og sosialum samanberingum. Tess yngri barnið er, tess verri dugir tað at skilja, at mesta innihaldið er uppsett og ikki í samsvari við veruliga lívið. Hetta kann føra til eina kenslu av bæði óvissu og lægri sjálvvirði.

<read-more>

Appin »one sec« er kærkomin, tí hon tvingar teg at steðga á og hugsa teg um – áðrenn tú verður sogin inn í algoritmuna, ið er sniðgivin til at rúnabinda teg í tímavís.

Við appini »one sec« sparir tú 1 tíma um dagin í miðal
Tú velur sjálv/ur, hvørjar appir, tú vilt knýta one sec til. Soleiðis eru tað bara tær appirnar, ið tú sjálv/ur heldur, at tú kanska ert vanabundin av, sum tú fert at nýta minni. Her sært tú eina vegleiðing um, hvussu tú setur appina upp.

Appin kostar 99 kr. um árið og kann takast niður her:

• App Store
• Google Play

Á netinum er óendaliga nógv at síggja, og tá ið vit blaða á ymisku síðunum, er eingin endi, tí algoritman finnur alla tíð okkurt nýtt fram til okkum. Hetta stressar okkum og gevur okkum eina kenslu av ‘fomo’ (sum stendur fyri ‘fear of missing out’), tí at vit síggja alt tað spennandi og stuttliga, sum onnur takast við.

‘Fomo’ fær okkum at hugsa um, hvat ið vit heldur áttu at havt gjørt – enn tað, sum vit gera beint nú. Tað kann tá verða torført at gleðast um tað, sum vit hava, og tað, ið vit gera. Tí er umráðandi, at vit minna okkum á, at vit ikki kunnu gera alt í senn – og heldur royna at njóta løtuna, sum er.